Net zoals bij dagarbeid kan het bij nachtarbeid nodig zijn om de dagelijkse en wekelijkse werkroosters te overschrijden (bijvoorbeeld bij een vermeerdering van het werk, een defecte machine, een late levering, …).
Bovendien impliceren bepaalde vormen van arbeidsorganisatie dat gebruik wordt gemaakt van werkroosters die 8 uur per dag en 40 uur per week overschrijden.
Voor alle bestaande afwijkingen op de normale arbeidsduur verwijzen we u naar de fiche “Arbeidsduur – Algemeen overzicht”.
De wetgever heeft aan die afwijkingen bepaalde bijkomende grenzen toegevoegd als ze betrekking hebben op werknemers die ‘s nachts werken. Concreet betekent dit dat de onderneming de bestaande afwijkingen mag toepassen als ze de bijkomende voorwaarden en grenzen naleeft die we hierna onder de loep nemen.
We wijzen erop dat dit enkel geldt voor werknemers die gewoonlijk zijn tewerkgesteld in een arbeidsregeling die arbeidsprestaties tussen 24 uur (middernacht) en 5 uur ‘s ochtends omvat.
De weekgrens van 50 uur
In principe mag de arbeid niet meer bedragen dan 50 uren per week.
Voor continu arbeid van 8 uur per dag en 7 opeenvolgende dagen per week mag de maximale arbeidsduur per week 56 uren bedragen.
Deze grenzen van respectievelijk 50 uur en 56 uur per week kunnen enkel overschreden worden in geval van overmacht dit is met name: : arbeid om het hoofd te bieden aan een voorgekomen of dreigend ongeval, dringende arbeid aan machines of materieel.
De daggrens van 8 uur
Werknemers die tewerkgesteld zijn in een arbeidsregeling met nachtprestaties (wij wijzen er op dat dit prestaties zijn die gewoonlijk geleverd worden tussen 24 uur en 5 uur) mogen niet meer dan 8 uur per periode van 24 uur werken als ze zijn tewerkgesteld:
- in het kader van werk dat wordt uitgevoerd door opeenvolgende ploegen;
- aan continuarbeid;
- in het kader van een activiteit waarvoor de onderneming een afwijking geniet wegens de aard van haar activiteit;
- aan voorbereidende of aanvullende werken die noodzakelijk buiten de productietijd moeten worden verricht;
- aan werken van vervoer, laden of lossen;
- aan werken waarvoor de benodigde tijd onmogelijk vast te stellen is;
- aan werken die verband houden met stoffen die zeer snel kunnen ontaarden.
Concreet impliceert dit:
- dat die werknemers nooit uren mogen werken die 8 werkuren te boven gaan, en dit om gelijk welke reden;
- dat de maximale weekgrens van 40 uur niet mag worden overschreden;
- dat de rusttijd tussen twee prestaties op 16 uur wordt gebracht.
Die bijkomende grenzen worden opgelegd wegens de aanzienlijke lichamelijke en geestelijke spanningen die verband houden met de specifieke risico’s die bepaalde arbeid die ‘s nachts wordt verricht inhoudt.
Voorbeeld
a) Een werknemer werkt ‘s nachts in het kader van werk dat bestaat uit het laden en lossen van vrachtwagens. De voltijdse arbeidsduur in de onderneming is 7u15 per prestatie en 36u15 per week.
Wegens een buitengewone vermeerdering van het werk mag de werkgever die werknemer tot 8 werkuren laten presteren, d.i. 45 minuten meer dan het normale werkrooster, maar de werkgever mag die werknemer niet meer dan 8 werkuren laten presteren.
b) Een onderneming heeft een afdeling ‘Security’ die 24 uur/24 zorgt voor toezicht op haar winkels die met bewakingscamera’s zijn beschermd. De ‘Security’-dienst van de onderneming werkt met 3 opeenvolgende ploegen:
- ploeg 1 : 7u00 – 15u00 (met 30 minuten pauze);
- ploeg 2 : 15u00- 23u00 (met 30 minuten pauze);
- ploeg 3 : 23u00 – 7u00 (met 30 minuten pauze).
De werknemers van ploeg 3 werken uitsluitend in een nachtregeling terwijl de werknemers van ploeg 2 hoofdzakelijk werken in een dagregeling die nachtprestaties omvat (3 uur, van 20u00 tot 23u00).
De werknemers van ploeg 3 mogen niet meer dan 8 uur werken per schijf van 24 uur.
De rusttijd tussen twee prestaties bedraagt dus 16 uur (in plaats van de gewone rusttijd van 11 uur).
c) Een onderneming stelt werknemers tewerk volgens de volgende werkroosters en behoort niet tot één van de bovenvermelde categorieën:
- dagregeling: 8u00-17u30 (1 uur pauze)
- nachtregeling: 20u00 -5u00 (1 uur pauze).
Aangezien tussen de twee ploegen een onderbreking van 2u30 ligt, gaat het niet om arbeid in opeenvolgende ploegen.
De werknemers van de nachtploeg moeten tussen twee prestaties beschikken over een rusttijd van ten minste 11 uur (algemene regel).
De werkgever kan de werknemers meer uren doen werken dan het normale werkrooster (bijvoorbeeld vermeerdering van het werk) en dit zowel voor de dagploeg als voor de nachtploeg (maximaal 10 uur per dag en maximaal 50 uur per week).
Overschrijding van de daggrens van 8 uur
De grens van 8 werkuren per prestatie die van toepassing is op de werknemers die onder de hierboven vermelde voorwaarden zijn tewerkgesteld is niet van toepassing in de volgende gevallen:
- er bestaat een vóór 18 juli 2000 gesloten sectorale cao, bedrijfs-cao of collectief akkoord waarin aan de werknemers een gelijkwaardige inhaalrustperiode en/of een financieel voordeel wordt toegekend;
- er bestaat een sectorale cao of een bedrijfs-cao die vanaf 18 juli 2000 werd gesloten en die de werknemers een gelijkwaardige inhaalrustperiode toekent;
- de nachtarbeid wordt verricht in het kader van de nieuwe arbeidsregelingen (grote flexibiliteit).
In die gevallen mogen de arbeidsprestaties meer bedragen dan 8 uur en is de gewone regel van 11 opeenvolgende uren rusttijd van toepassing.
Voorbeeld
Een onderneming uit de sector van de grootwarenhuizen (PC 202) heeft een afdeling ‘Security’ die 24 uur/24 zorgt voor toezicht op haar winkels die met bewakingscamera’s zijn beschermd. De ‘Security’-dienst van de onderneming werkt met 3 opeenvolgende ploegen:
- ploeg 1 : 7u00 - 15u00 (met 30 minuten pauze);
- ploeg 2 : 15u00 - 23u00 (met 30 minuten pauze);
- ploeg 3 : 23u00 - 7u00 (met 30 minuten pauze).
Die onderneming sloot op 15 januari 1980 een bedrijfs-cao die een aanvullende nachtpremie (overloon van 50%) toekent voor alle prestaties die ‘s nachts worden verricht in het kader van het normale werkrooster. De cao voorziet in de verdubbeling van deze premie wanneer de werkroosters worden overschreden.
Deze onderneming kent een gelijkwaardig financieel voordeel toe op basis van een cao die vóór 18 juli 2000 werd gesloten. Hoewel het om arbeid in opeenvolgende ploegen gaat, is bijgevolg de absolute grens van 8 uur per prestatie niet van toepassing.